Jak długo ZUS może skontrolować ubezpieczonego i nakazać zwrot wypłaconego świadczenia? (Nienależnie pobrane świadczenie z ZUS – zwrot zasiłku chorobowego, zwrot renty, emerytury, zwrot świadczenia rehabilitacyjnego, i in.).
To pytanie, na które różnie wypowiadają się sądy i przedstawiciele doktryny. Regulujący tę kwestię przepis tylko pozornie jest jasny.
art. 84 ust. 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych:
„Nie można żądać zwrotu kwot nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczeń społecznych za okres dłuższy, niż ostatnie 12 miesięcy, jeżeli osoba pobierająca świadczenia zawiadomiła organ wypłacający świadczenia o zajściu okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty, a mimo to świadczenia były nadal wypłacane, a w pozostałych przypadkach – za okres dłuższy, niż ostatnie 3 lata”.
Jak należy liczyć „ostatnie 3 lata”?
zwrot nienależnie pobranego świadczenia – POGLĄD 1:
– 3 lata wstecz od wydania decyzji nakazującej zwrot wypłaconego zasiłku chorobowego
„Omawiane okresy stanowią część regulacji instytucji zwrotu nienależnie pobranego świadczenia, a więc zostały niejako w naturalny sposób powiązane z żądaniem zwrotu. Przyjęcie braku tej więzi musiałoby wynikać z wyraźnego wskazania przez ustawodawcę innego momentu, niż żądanie zwrotu, tak, jak ma to miejsce w art. 138 ust. 5 ustawy emerytalnej. Skoro wskazania takiego brak, to uprawniony jest wniosek, że okres 12 miesięcy lub 3 lat to okres bezpośrednio poprzedzający żądanie zwrotu”. (wyrok Sądu Najwyższego z 16.06.2021 r., III UK 214/10).
zwrot nienależnie pobranego świadczenia – POGLĄD 2:
– 3 lata wstecz od doręczenia decyzji nakazującej zwrot wypłaconego zasiłku chorobowego
zwrot nienależnie pobranego świadczenia – POGLĄD 3:
– przepis dotyczy okresu do ostatniej wypłaty nienależnego świadczenia
„Trzyletni okres, za który organ rentowy może żądać zwrotu nienależnie pobranych świadczeń (…) obejmuje okres do ostatniej wypłaty (pobrania) nienależnego świadczenia.” (uchwała Sądu Najwyższego 7 sędziów z 16.05.2012 r., III UZP 1/12).
zwrot nienależnie pobranego świadczenia – POGLĄD 4:
– 3 lata wstecz od miesiąca poprzedzającego
Kwestia ta jest niejednoznaczna, sam Sąd Najwyższy w różnych orzeczeniach różnie interpretował art. 84 ust. 3. Uchwała „siódemkowa” III UZP 1/12 oznacza, że ZUS może żądać zwrotu nawet wiele lat po wypłaceniu świadczenia. Sprawa była przedmiotem wyroku Trybunału Konstytucyjnego, który orzekł, że:
Art. 84 ust. 3 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych w zakresie, w jakim dopuszcza wydanie decyzji nakazującej zwrot nienależnie pobranego świadczenia rehabilitacyjnego, bez względu na upływ czasu od daty wypłaty tego świadczenia, jest niezgodny z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz nie jest niezgodny z art. 32 ust. 1 Konstytucji.
Wątpliwości Trybunału dotyczyły takiej wykładni przepisu, która prowadziłaby do nadania organowi rentowemu nieograniczonej w czasie możliwości wydawania decyzji o zwrocie świadczeń, co naruszałoby konstytucyjne zasady. Wydaje się więc, że „siódemkowa” uchwała Sądu Najwyższego w obliczu wyroku Trybunału Konstytucyjnego straciła na znaczeniu.
Mimo bogatego orzecznictwa, nadal nie została wypracowana jednolita linia orzecznicza w tej kwestii.
Zastrzeżenie prawne: Treści zawarte w artykule mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny i nie mogą zastępować profesjonalnych porad czy usług prawnych. Przed podjęciem decyzji należy skonsultować się z radcą prawnym lub innym specjalistą w danej dziedzinie.