Jak zapisać w spadku mieszkanie? Zapis windykacyjny
Spadkodawca często chciałby zapisać określony składnik swojego majątku konkretnej osobie – na przykład mieszkanie przekazać w spadku jednemu dziecku, a pozostałe składniki majątkowe rozdzielić równo między wszystkie dzieci.
Co do zasady jednak dziedziczenie polega na przekazaniu jednemu spadkobiercy całego majątku lub też kilku spadkobiercom, ale ze wskazaniem ich ułamkowych udziałów. Nie można co do zasady w testamencie przeprowadzić działu spadku wskazując jakie konkretnie rzeczy zgodnie z naszą wolą mają przypaść danemu spadkobiercy, a jakie innemu.
Rozwiązaniem może być instytucja ZAPISU WINDYKACYJNEGO.
Jak zapisać w spadku mieszkanie? Na czym polega zapis windykacyjny?
Zapis windykacyjny stanowi wyjątek od zasady sukcesji uniwersalnej, umożliwia pełniejszą realizację woli spadkodawcy, pozwalając na wskazanie konkretnego przedmiotu, który po naszej śmierci ma przypaść określonej osobie niezależnie od powołania spadkobierców.
Zapisobierca windykacyjny nabywa przedmiot zapisu z chwilą otwarcia spadku (tj. z chwilą śmierci spadkodawcy) w odróżnieniu od zwykłego zapisu, dzięki któremu zapisobierca zyskuje (jedynie) roszczenie o wydanie mu przedmiotu zapisu. Zapis windykacyjny powoduje wyłączenie danej rzeczy ze spadku.
Art. 981 (1) k.c.:
§ 1. W testamencie sporządzonym w formie aktu notarialnego spadkodawca może postanowić, że oznaczona osoba nabywa przedmiot zapisu z chwilą otwarcia spadku (zapis windykacyjny).
Podstawowym warunkiem skuteczności zapisu windykacyjnego jest sporządzenie go w formie aktu notarialnego.
Zapis w zwykłym (nienotarialnym) testamencie, że dana rzecz (np. mieszkanie) ma przypaść konkretnej osobie nie wywoła skutków prawnych do jakich dążył spadkodawca. W literaturze nie ma jednoznacznego stanowiska czy niezachowanie formy notarialnej skutkuje nieważnością zapisu, czy też przekształca go w zapis zwykły. Nie wdając się w analizę tematu należy więc pamiętać o sporządzeniu go u notariusza.
Co może być przedmiotem zapisu windykacyjnego?
Art. 981 (1) k.c.:
§ 2. Przedmiotem zapisu windykacyjnego może być:
1) rzecz oznaczona co do tożsamości;
2) zbywalne prawo majątkowe;
3) przedsiębiorstwo lub gospodarstwo rolne;
4) ustanowienie na rzecz zapisobiercy użytkowania lub służebności;
5) ogół praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej.
Mieszkanie/dom stanowi rzecz oznaczoną co do tożsamości, może więc być przedmiotem zapisu windykacyjnego. Z instytucji tej wyłączone są np. pieniądze (pomijam banknoty/monety o wartości numizmatycznej) jako rzeczy oznaczone co do gatunku.
Czy przedmiotem zapisu windykacyjnego może być rzecz przyszła (nie istniejąca w chwili sporządzenia zapisu)?
Tak, jeżeli jest odpowiednio dokładnie opisana tak, by możliwa była jej identyfikacja w chwili otwarcia spadku, natomiast sama rzecz musi powstać do dnia śmierci spadkodawcy (zapisodawcy), a ten musi być jej właścicielem.
Co dzieje się z zapisem, jeżeli zapisobiorca zmarł przed spadkodawcą?
przykład:
Matka sporządziła testament notarialny z zapisem windykacyjnym, zgodnie z którym powołała do spadku córkę i syna, a syna dodatkowo uczyniła zapisobiercą windykacyjnym swojego mieszkania. Syn zmarł przed matką pozostawiając żonę i dwoje dzieci.
Jak będzie w takiej sytuacji wyglądało dziedziczenie po matce? Komu przypadnie mieszkanie?
Śmierć zapisobiercy przed spadkodawcą niweczy zapis, a mieszkanie wchodzi do spadku. Mimo, że po zmarłym synu matki dziedziczy jego żona i dzieci, to zapis nie przejdzie na żonę zmarłego syna, ale wejdzie do spadku po matce. Po śmierci matki cały spadek łącznie z mieszkaniem przypadnie więc jej córce i dzieciom zmarłego syna.
Zapis windykacyjny a zachowek
Czy zapisobierca może być zobowiązany do zapłaty zachowku?
Tak, gdy uprawniony nie uzyska należnego mu zachowku od spadkobiercy może żądać od zapisobiercy uzupełnienia zachowku.
Szerzej omówię tę kwestię w osobnym wpisie na stronie.
Zapis windykacyjny obejmujący prawie cały spadek
Jak zapisać w spadku mieszkanie tak, by zapisobierca nie musiał płacić zachowku spadkobiercom? Ustawodawca stara się zapobiec takiej sytuacji, gdyż:
Zapisobierca, któremu przypadł przedmiot zapisu windykacyjnego obejmującego prawie cały spadek jest traktowany jak spadkobierca.
Co należy rozumieć przez „prawie cały spadek”? To kwestia do oceny sądu istotna szczególnie, gdy większość majątku zmarłej osoby stanowi mieszkanie/dom, które chciałaby ona przekazać konkretnej osobie.
Jeżeli spadkodawca przeznaczył oznaczonej osobie w testamencie poszczególne przedmioty majątkowe, które wyczerpują prawie cały spadek, osobę tę poczytuje się w razie wątpliwości nie za zapisobiercę, lecz za spadkobiercę powołanego do całego spadku. Jeżeli takie rozrządzenie testamentowe zostało dokonane na rzecz kilku osób, osoby te poczytuje się w razie wątpliwości za powołane do całego spadku w częściach ułamkowych odpowiadających stosunkowi wartości przeznaczonych im przedmiotów.
przykład:
Matka sporządziła testament notarialny, w którym spadkobiercami uczyniła w częściach równych syna i córkę, a ponadto zapisobiercą windykacyjnym wnuczkę, której zapisała mieszkanie. Mieszkanie stanowiło jednak praktycznie cały majątek matki (babki). Córka i syn matki mogą więc żądać uznania wnuczki za w rzeczywistości spadkobiercę i dochodzić od niej zapłaty zachowku.
Jak zapisać w spadku mieszkanie? Warto skorzystać z możliwości, jakie daje zapis windykacyjny, to jednak, czy w danym konkretnym przypadku będzie to wystarczające zabezpieczenie woli spadkodawcy zależy od okoliczności sprawy, między innymi od tego, czy spadkodawca posiada inny majątek, który przeznaczony spadkobiercom uchroni zapisobiercę (przyszłego właściciela mieszkania) przez zapłatą zachowku.
WIĘCEJ:
Jak zapisać w spadku mieszkanie? Odpowiedzialność zapisobiorcy za zachowek – w kolejnym wpisie.
O zwykłym zapisie i odpowiedzialności spadkobiercy za jego realizację: Odpowiedzialność spadkobiercy za zapis w testamencie.
Zastrzeżenie prawne: Treści zawarte w artykule mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny i nie mogą zastępować profesjonalnych porad czy usług prawnych. Przed podjęciem decyzji należy skonsultować się z radcą prawnym lub innym specjalistą w danej dziedzinie.