Nabycie jednostek uczestnictwa na podstawie dyspozycji na wypadek śmierci –  termin na SD – Z2

Ogólny termin na złożenie SD – Z2 wynosi 6 miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku lub od sporządzenia aktu potwierdzenia dziedziczenia. Jak złożyć SD – Z2 pisałam w jednym z wcześniejszych wpisów. Pułapką dla podatników jest liczenie terminu na złożenie SD-Z2 dla jednostek uczestnictwa nabytych na podstawie dyspozycji na wypadek śmierci.

Nabycie jednostek uczestnictwa na podstawie dyspozycji na wypadek śmierci może rodzić duże problemy podatkowe. Ustawa o podatku od spadku i darowizn zawiera bowiem dla mniej zorientowanych w temacie na podatników pułapki wynikające z wyjątków od powszechnie rozumianej reguły, że na zgłoszenie nabycia spadku mamy 6 miesięcy od „załatwienia sprawy spadkowej w sądzie”. Jedna z takich pułapek podatkowych wynika z art. 1 ust. 2 ustawy, który mówi, że:

Podatkowi podlega również nabycie praw do wkładu oszczędnościowego na podstawie dyspozycji wkładem na wypadek śmierci oraz nabycie jednostek uczestnictwa na podstawie dyspozycji uczestnika funduszu inwestycyjnego otwartego albo specjalistycznego funduszu inwestycyjnego otwartego na wypadek jego śmierci.

Do całkowitego zwolnienia z obowiązku zapłaty podatku przez członków najbliższej rodziny (małżonek, zstępni, wstępni, pasierb, rodzeństwo, ojczym, macocha) wystarczy zgłoszenie nabycia rzeczy i praw majątkowych do Urzędu Skarbowego w terminie 6 miesięcy na formularzu SD – Z2.

Termin 6 miesięcy jest jednak różnie liczony w zależności od tego, z czego wynika nasze przysporzenie.

Termin na złożenie SD-Z2 przy nabyciu jednostek uczestnictwa na postawie dyspozycji na wypadek śmierci jest bowiem liczony od daty powstania obowiązku podatkowego. A ten powstaje w różnym czasie. I tak na ogół datą początkową będzie stwierdzenie nabycia spadku. Ale nie zawsze. W przypadku nabycia jednostek uczestnictwa na podstawie dyspozycji na wypadek śmierci data powstania obowiązku podatkowego jest inna.

Termin na złożenie SD-Z2 w związku z nabyciem jednostek uczestnictwa na postawie dyspozycji na wypadek śmierci jest bowiem liczony od daty powstania obowiązku podatkowego. A ten powstaje w różnym czasie. I tak na ogół datą początkową będzie stwierdzenie nabycia spadku. Ale nie zawsze. W przypadku nabycia jednostek uczestnictwa na podstawie dyspozycji na wypadek śmierci data powstania obowiązku podatkowego jest inna.

Należy jednak pamiętać, że przepisy różnie określają datę powstania OBOWIĄZKU PODATKOWEGO. I tak:

Obowiązek podatkowy powstaje:

1) przy nabyciu w drodze dziedziczenia – z chwilą przyjęcia spadku

2)  przy nabyciu w drodze zapisu zwykłego, dalszego zapisu lub z polecenia testamentowego – z chwilą wykonania zapisu zwykłego, dalszego zapisu lub polecenia;

 2a) przy nabyciu tytułem zachowku – z chwilą zaspokojenia roszczenia;

2b) przy nabyciu w drodze zapisu windykacyjnego – z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku, postanowienia częściowego stwierdzającego nabycie przedmiotu zapisu windykacyjnego, zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia lub wydania europejskiego poświadczenia spadkowego;

3) przy nabyciu praw do wkładów oszczędnościowych określonych w art. 1 ust. 2 – z chwilą śmierci wkładcy;

3a)  przy nabyciu jednostek uczestnictwa określonych w art. 1 ust. 2 – z chwilą śmierci uczestnika funduszu inwestycyjnego;

… (ust. 4 – 8)

Należy pamiętać o tej różnicy, nie dochowanie bowiem liczonego w ten odmienny sposób terminu skutkuje utratą zwolnienia i konieczności zapłaty podatku wymierzonego w oparciu o zeznanie SD-3.

Gdy spadkobierca, a w zasadzie uposażony dowie się o dyspozycji na swoją rzecz po tym terminie, 6 miesięczny termin na zgłoszenie nabycia jednostek uczestnictwa na podstawie dyspozycji na wypadek śmierci

jest liczony od dnia, gdy powziął tę wiedzę. 

Jeżeli nabywca dowiedział się o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych po upływie terminów, o których mowa w ust. 1 pkt 1 lub ust. 1a (czyli w tym przypadku po upływie 6 miesięcy od śmierci spadkodawcy)  zwolnienie od podatku od spadków i darowizn stosuje się, gdy nabywca zgłosi te rzeczy lub prawa majątkowe naczelnikowi urzędu skarbowego nie później niż w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o ich nabyciu, oraz uprawdopodobni fakt późniejszego powzięcia wiadomości o ich nabyciu. (Art. 4a) ust. 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn. 

Kluczowe znaczenie ma sformułowanie „po upływie terminów”. Po upływie, a więc nie w ich trakcie.

W zasadzie z punktu widzenia podatnika korzystniej jest dowiedzieć się o dyspozycji na wypadek śmierci co do jednostek uczestnictwa po upływie tych 6 miesięcy, niż dowiedzieć się pod koniec jego biegu. Późniejsze (ale w ciągu 6 miesięcy od śmierci spadkodawcy) powzięcie wiedzy o nabyciu nie powoduje przedłużenia terminu do złożenia SD-Z2. Jeżeli więc spadkobierca (uposażony) dowiedział się o nabyciu kilka dni przed upływem 6 miesięcy od śmierci spadkodawcy, żeby zachować zwolnienie od podatku musi szybko złożyć stosowne SD-Z2. Jeżeli natomiast dowiedziałby się już po upływie tego terminu, otwiera mu się nowy 6 miesięczny termin na zgłoszenie, jeżeli tylko uprawdopodobni (nie – udowodni), że wcześniej nie wiedział o takiej dyspozycji.

Potwierdził to m.in. Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 5 kwietnia 2022 roku, stwierdzając, że:

Unormowanie art. 4a ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn nie ma zastosowania w tym przypadku, gdy podatnik dowiedział się o nabyciu własności rzeczy w trakcie biegu terminu z art. 4a ust. 1 pkt 1 wskazanej ustawy.

Co jednak, gdy nie wiedząc o tej odmienności złożyliśmy SD-Z2 w terminie 6 miesięcy od stwierdzenia nabycia spadku, ale później, niż 6 miesięcy po śmierci spadkodawcy? O tym  napiszę w innym wpisie.

nabycie jednostek uczestnictwa na podstawie dyspozycji na wypadek śmierci – obowiązek podatkowy